مستندات احراز کیفیت اتاق تمیز

مستندات احراز کیفیت اتاق تمیز شامل پنج مورد زیر می باشد که در این مقاله از سایت اکیاس گروپ به بررسی کامل آن ها می پردازیم.

• احراز کیفیت طراحی Design Qualification – DQ
• احراز کیفیت نصب Installation Qualification – IQ
• احراز کیفیت عملیات Operation Qualification – OQ
• احراز کیفیت عملکرد Performance Qualification – PQ

بررسی احراز کیفیت اتاق تمیز

در زمینه احراز کیفیت اتاق تمیز استاندارد ایزو ۱۴۶۴۴ شرح داده شده در ذیل در مورد فناوری اتاق‌های تمیز، مبنایی مناسب و جامع را فراهم می‌آورند:

• پیوند  C استاندارد ایزو۱۴۶۴۴-۴ به مجموعه‌ای بسیار جامعی از الزامات مورد نیاز برای تأیید و صلاحیت‌سنجی اتاق‌های تمیز تخصیص داده شده است.
• استاندارد ایزو۱۴۶۴۴-۳ راهنمای دقیقی برای اندازه‌گیری پارامترهای فیزیکی تست های صحه گذاری یا ولیدیشن اتاق تمیز و پذیرش و هم‌چنین نظارت بر فرآیند ارائه می‌دهد. علاوه بر این، حداقل الزامات عملکردی ابزارهای آزمایشی را با جزئیات مشخص کرده است.
• استاندارد ایزو ۱۴۶۹۸-۱ راهنمای جامع روش‌های اندازه‌گیری میکروبی و ایزو ۱۴۶۹۸-۲ راهنمای  ارزیابی و تفسیر داده‌های آلودگی‌های زیستی را ارائه می‌دهند.

ولیدیشن اتاق تمیز یا صحه گذاری اتاق تمیز باید روی آن بخش‌هایی از سیستم تمرکز کند که تأثیر احتمالی مستقیمی بر کیفیت و ایمنی محصول دارند، یعنی عناصر بحرانی. سایر بخش‌های سیستم اچ‌واک، مانند ماشین‌آلات تبرید (چیلر) که آب سرد را به خنک‌کننده‌های هوا می‌رسانند، تأثیر غیرمستقیمی دارند و می‌توانند به عنوان عناصر غیربحرانی در نظر گرفته شوند. برای این موارد، رویه‌های پذیرش فنی مطابق با شیوه‌های مهندسی خوب کافی است. در نقشه‌ها و نمودارهای عملکردی، باید مرز بین بخش‌هایی که نیاز به صحه گذاری دارند و بخش‌هایی که فقط به پذیرش فنی نیاز دارند، به روشنی مشخص شود.

برای مطالعه بیشتر در مورد ولیدیشن اتاق تمیز کلیک کنید.

DQ  یا احراز کیفیت طراحی چیست ؟

 DQ  یا همان احراز کیفیت طراحی مجموعه مستنداتی است که در مرحله طراحی اتاق تمیز باید آماده گردد و شامل کلیه نقشه های اتاق تمیز به همراه جزییات میباشد . تطبیق طراحی های انجام شده با استاندارد ها و جی ام پی در این مرجله انجام میشود.

 

بررسی طراحی و احراز کیفیت طراحی Design Qualification (DQ)

طراحی اتاق تمیز قبل از ارائه طرح اولیه سامانه اچ‌واک برای مناقصه تعیین تأمین‌کنندگان اصلی تجهیزات و پیمانکاران نصب، باید بررسی شود. هدف از آن، بررسی انطباق طرح اتاق تمیز با مشخصات اولیه، مقررات جی‌ام‌پی و استانداردها و دستورالعمل‌های قابل اجرا است. هم‌چنین باید اطمینان حاصل شود که مجموعه اسناد به اندازه کافی برای مرحله مناقصه کامل هستند.

قبل از بررسی طراحی اتاق تمیز، باید تحلیل ریسک انجام داد تا همه ضعف‌های غیرقابل‌پذیرش طراحی شناسایی و سپس اصلاح شوند. سند مبنای این بررسی، یک نمودار جریان دقیق است که در آن تمام عناصر نصب، به‌طور جداگانه ثبت و شناسایی شوند: یعنی هواساز اتاق تمیز، کانال های هوا، اتصالات دریچه‌های عبوری دینامیکی، دمپرهای تنظیم کننده جریان هوا اتاق تمیز و دریچه‌های کنترل، حسگرهای اندازه‌گیری و سایر اجزاء.

بیشتر بخوانید | استانداردهای اتاق تمیز

پس از مناقصه، تأمین‌کنندگان تجهیزات اتاق تمیز، سخت‌افزار و نرم‌افزار و هم‌چنین پیمانکاران نصب اتاق تمیز انتخاب می‌شوند و با آن‌ها قراداد بسته می‌شود. به این ترتیب می‌توان کار طراحی دقیق و تهیه نقشه‌های نصب و فهرست مواد اتاق تمیز و غیره را تدوین کرد. پس از این مرحله باید تجزیه و تحلیل ریسک را به روز رسانی کرد زیرا اکنون می‌توان خطرات خاص مربوط به تجهیزات را شناسایی و تصحیح کرد. هدف از مرحله بعدی احراز کیفیت طراحی اتاق تمیز، کسب اطمینان از انطباق طراحی دقیق با طراحی اولیه قبلی است.

پس از احراز کیفیت موفقیت‌آمیز طراحی، باید کنترل تغییر آغاز شود که یک رویه رسمی برای اطمینان از به روز بودن وضعیت صلاحیت سیستم و انطباق آن با جی‌ام‌پی در طول کل چرخه عمرش است زیرا از این تاریخ به بعد، تغییرات چندان متداول نیستند و در موارد خاص رخ می‌دهند.

احراز کیفیت نصب اتاق تمیز  Installation Qualification (IQ)  

پس از اتمام نصب تاسیسات اتاق تمیز، کار احراز کیفیت نصب اتاق تمیز انجام می‌شود. کار اصلی بررسی کامل بودن نصب است و بهترین راه برای انجام آن، کمک گرفتن از نمودار جریان دقیقی است که به عنوان مبنای طراحی دقیق مورد استفاده قرار گرفته است.

OQ یا احراز کیفیت عملیات اتاق تمیز چیست ؟

پس از راه‌اندازی اتاق تمیز، بهره‌برداری و متعادل کردن نرخ‌های جریان هوا و هم‌چنین پس از نصب تجهیزات و دستگاه‌های فرآیند، اکنون سامانه اچ‌واک آماده احراز کیفیت عملیاتی یا همان OQ است.

احراز کیفیت عملیات اتاق تمیز Operation Qualification (OQ)

در این مرحله از احراز کیفیت اتاق تمیز باید نشان داده شود که نرخ جریان هوا یا نرخ تعویض هوا بر ساعت در هر اتاق صحیح است، سطوح تمیزی هوا و سایر پارامترهای کنترلی با مشخصات مطابقت دارند. برخی از آزمون‌های مورد نیاز، همان آزمون‌های مورد استفاده در سامانه‌های متداول تهویه مطبوع هستند.

 

 

تست ‌های مخصوص اتاق‌های تمیز در مرحله احراز کیفیت عملیات یا OQ عبارتند از:

• تست شمارش ذارت اتاق تمیز یا تعیین تعداد ذرات معلق در هوا که برای طبقه‌بندی ضروری است؛ تعداد مکان‌های نمونه‌برداری، حجم نمونه‌برداری و سایر شرایط در استاندارد ایزو۱۴۶۴۴-۱ آورده شده‌اند.
• تست نشتی فیلتر نصب‌شده برای کسب اطمینان از این‌که فیلترهای نهایی هپا و ساختار پشتیبانی آن‌ها عاری از هرگونه نشتی هستند.
• ترسیم جریان هوا اتاق تمیز که در آن به کمک علامت‌گذاری جریان با دود نشان داده می‌شود که ذرات با موفقیت از مناطق بحرانی جاروب می شوند و هم‌چنین برای تجزیه و تحلیل، مثلاً تحلیل جریان هوای مجاور تجهیزات.
• تست ریکاوری اتاق تمیز  برای بررسی این‌که پس از سطح بالای آلودگی اتاق توسط ذرات، چقدر سریع می‌تواند به حالت تمیزی اولیه خود بازگردد.

تمام تست های صحه گذاری اتاق تمیز در حالت اشغال و در حالت استراحت، طبق استاندارد ایزو۱۴۶۴۴-۱ انجام می‌شود.

هنگامی‌که تمام عناصر اتاق تمیز، احراز کیفیت عملیاتی را با موفقیت پشت سر گذاشتند، آماده تحویل از پیمانکار(ها) به مالک هستند. در این مرحله همه مدارک فنی و احراز کیفیت نیز تحویل داده می‌شود. باید هم انتظارات مشتری را برآورده کند و هم با الزامات مقامات نظارتی مطابقت داشته باشد. انتظارات از سامانه‌های اچ‌واک و سایر تأسیسات در گزارش طرح همکاری بازرسی دارویی کنوانسیون بازرسی دارویی تدوین شده است.

PQ  یا احراز کیفیت اتاق تمیز عملکرد چیست ؟

هدف از احراز کیفیت عملکردی نشان دادن این نکته است که سامانه تولید در کل، مناسب تولید تکرارپذیر محصولات پیش‌بینی‌شده، طبق مشخصات تعیین‌شده است

بررسی احراز کیفیت عملکرد  Permofrmance Qualification (PQ)

تمامی تست های اتاق تمیز و سامانه اچ‌واک در این مرحله در حالت اشغال و در حین کار انجام می‌شوند. فقط تست های عملکردی آن دسته از پارامترها نیاز به تکرار دارند که انتظار می‌رود تحت تأثیر حضور کارکنان قرار گیرند، به عنوان مثال، طبقه‌بندی میزان تمیزی هوا. در صورت نیاز به آزمایش‌های میکروب‌شناسی، این آزمون‌ها تا قبل از احراز کیفیت عملیاتی معنادار نیستند.

 

نظارت بر اتاق تمیز در حین تولید

بسیاری از فعالیت‌های پیشرفته تولید دارو، به ویژه اگر ریسک‌های میکروبی غالب باشند، مستلزم اثبات تداوم و پیوستگی تأمین اختلاف فشار تعیین‌شده (و در صورت نیاز، تعداد ذرات یا سرعت هوا و احتمالاً سایر پارامترها) هستند. این تنها یکی از وظایف بسیار زیاد نظارت بر فرآیند است که تمام فعالیت‌های اندازه‌گیری و مستندسازی مربوط به فرآیند تولید را در بر می‌گیرد. هدف دستیابی به مجموعه‌ای جامع از داده‌ها است تا ثابت شود فرآیند بدون‌وقفه در حال فعالیت در محدوده‌های مشخص‌شده است. پارامترهای کنترل آلودگی که سیستم مدیریت هوا مسئولیت آن را بر عهده دارد، یک عنصر کاملاً یکپارچه در زمینه کلی نظارت بر فرآیند هستند و برای مستندات دسته‌ای ضرورت دارند.

از سوی دیگر پارامترهای کنترلی دیگر مانند سرعت جریان هوا اتاق تمیز ، دما و رطوبت نسبی در اتاق تمیز برای کنترل خودکار سامانه گردش هوا ضروری هستند.

بیشتر بخوانید | فیلتر کیسه ای

بنابراین، داده‌ها باید از یک طرف به سامانه کنترل ساختمان BMS و از طرف دیگر به سامانه نظارت بر فرآیند ارسال شوند. سامانه نظارت بر فرآیند باید الزامات نظارتی جامعی را برآورده کند که در پیوست ۱۱ سامانه‌های رایانه‌ای راهنمای جی‌ام‌پی اتحادیه اروپا و در چارچوب مقررات ۲۱سی‌اف‌آر ۱۱۳۴ سازمان غذا و دارو آمده است. سامانه‌های رایانه‌ای که در این اسناد راهنمایی به آن‌ها اشاره شده است، نیاز به اعتبارسنجی دارند که باید طبق رویه‌های خوب تولید خودکار (جی‌اِی‌ام‌پی) انجام شود.

 

 

سامانه‌های خودکارسازی ساختمان  یا همان اتوماسیون، با انشعابات گسترده‌ای که در کل مجموعه ساختمانی یک محل دارند، را نمی‌توان با یک قاعده کلی اعتبارسنجی کرد. این یک دلیل خوب دیگر برای جدا کردن آن‌ها از سامانه نظارت بر داده‌های دارویی است.

هم برای نظارت بر فرآیند و هم برای اهداف کنترل خودکار نیاز به تأمین برق ولتاژ پایین است که باید به یک منبع برق بدون وقفه وصل باشند زیرا حتی وقفه‌های کمتر از یک ثانیه نیز می‌توانند باعث رفتار نامنظم آن‌ها شوند.

در سیستم‌های هواساز دارویی، معمولاً فشار، دما و رطوبت نسبی اتاق تمیز به طور مداوم اندازه‌گیری می‌شوند. در اتاق تمیز کلاس A، شمارش ذرات معلق در هوا و سرعت هوا نیز باید به طور مداوم یا حداقل با بسامد معین انجام شود که هرگونه مداخله، رویداد گذرا و نقص در سیستم قابل شناسایی باشد (همان‌طور که در دستورالعمل جی‌ام‌پی اتحادیه اروپا و دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی مشخص شده است.) برای اتاق تمیز کلاس B، ممکن است به بسامد نمونه‌برداری کمتری نیاز باشد اما باید به‌طور پیوسته ادامه یابد. اما برای اتاق تمیز کلاس C  و D، اندازه‌گیری دوره‌ای غلظت ذرات در فواصل طولانی‌تر همراه با ثبت دستی داده‌ها کافی است.

بیشتر بخوانید | اتاق تمیز داروسازی

اندازه‌گیری‌های دوره‌ای برای ثبت اختلاف فشار در فیلترهای هپا نیز تعیین شده‌اند. این اختلاف فشار با گذشت زمان کاهش می‌یابد، به طوری‌که جمع آوری داده‌های سه ماهه، شش ماهه یا حتی ثبت دستی سالانه کفایت می‌کند. میکروارگانیسم‌های موجود در هوا نیز باید به‌طور دوره‌ای نمونه‌برداری شوند. به جز در مناطق درجه A که نیاز به نمونه‌برداری مکرر دارد.

در مواردی که نیاز به نمونه‌برداری مداوم یا مکرر در مناطق محافظت‌شده با جریان هوای یک‎طرفه است، پراب های نمونه‌برداری یا حسگرها باید در مکان‌هایی نزدیک به مناطق بحرانی و در موقعیت‌هایی که در مرحله احراز کیفیت عملیاتی بهینه شده‌اند، نصب شوند.

عملیات و نگه‌ داری اتاق تمیز

به منظور جلوگیری از نفوذ هوای ناخواسته به محل‌های کنترل‌شده، سیستم اچ‌واک تأسیسات باید به طور مداوم کار کند. با این حال، در تأسیساتی که یک نوبت کاری دارند، کاهش نرخ جریان هوا در خارج از ساعات تولید، یعنی در وضعیت اشغال و استراحت، در هزینه انرژی صرفه‌جویی می‌کند: کاهش نرخ جریان هوا به ۵۰% مقدار اسمی می‌تواند تا بیش از ۸۰% منجر به کاهش هزینه‌های انرژی شود!

البته، اختلاف فشار از پیش تعیین‌شده بین اتاق‌ها و هم‌چنین درجه از پیش تعیین‌شده تمیزی هوا در وضعیت اشغال و استراحت و هم‌چنین الگوی جریان هوای مشخص‌شده باید بدون وقفه در طی عملکرد سیستم با سرعت جریان هوای کمتر حفظ شود.

تعمیر و نگهداری سامانه اچ‌واک یک تأسیسات تمیز، به طور کلی، از رویه‌های سایر سامانه‌های تهویه مطبوع صنعتی پیروی می‌کند. تنها تفاوت در رابطه با فیلترهای هپای انتهایی است: پس از نصب فیلتر، حتما باید آزمون نشت طبق استاندارد ایزو۱۴۶۴۴ انجام شود.

 

اعتبارسنجی برای اثبات تداوم انطباق اتاق تمیز

اعتبارسنجی اتاق‌های تمیز برای اثبات تداوم انطباق با استاندارد ایزو ۱۴۶۴۴-۱ در استاندارد  ایزو ۱۴۶۴۴-۲و۳و۶ پوشش داده شده است. دو حالت را می‌توان در نظر گرفت:

• تست دوره‌ای اتاق تمیز و تایید آن که معمولاً سالانه انجام می‌شود.
• تست اتاق تمیز در شرایط ویژه پس از مثلاً تغییر فیلترهای هپا یا توقف قابل توجه در سامانه اچ‌واک.

اعتبارسنجی اتاق تمیز در وضعیت اشغال و استراحت انجام می‌شود و طبق استاندارد ایزو ۱۴۶۴۴-۲ حداقل باید این پارامترها بررسی شوند:

• درجه تمیزی هوا
• اختلاف فشار بین اتاق‌ها
• سرعت هوا (برای جریان هوای یک‌طرفه) یا سرعت جریان هوا (برای جریان هوای آشفته)

ممکن است تست های بیشتری نیز برای اتاق تمیز لازم باشد. الزامات سازمان غذا و دارو و سازمان بهداشت جهانی سامانه‌های مدیریت هوای تأسیسات تولید ضدعفونی را ملزم به تست دوره‌ای نشتی فیلترهای هپای نصب‌شده می‌کنند.

سازمان غذا و دارو فاصله بین آزمایش‌های متوالی را حداقل دو بار در سال تعیین می‌کند، در حالی که سازمان غذا و دارو امکان تمدید تا یک بار در سال را می‌دهد. اگرچه با کمال تعجب در پیوست ۱ راهنمای جی‌ام‌پی اتحادیه اروپا به آزمایش نشت فیلترها اشاره نشده است اما دستورالعمل پی‌آی‌سی/اس پی‌آی۰۳۲-۲ آن را توصیه می‌کند. در واقع، این تست باید در برنامه‌های اعتبارسنجی همه سیستم‌هایی که از فیلترهای انتهایی هپا استفاده می‌کنند، گنجانده شود.

برخی از کاربران تأسیسات تولید ضدعفونی، اقدامات تأیید انطباق را تا محدوده‌های میکروبی نیز توسعه می‌دهند که البته باید در حالت اشغال و در حین کار ارزیابی شوند.

نتیجه گیری

بطور کلی احراز کیفیت اتاق تمیز در فاز طراحی ، نصب و بهره برداری انجام میگیرد که به ترتیب شامل احراز کیفیت طراحی DQ، احراز کیفیت نصب IQ  ، احراز کیفیت عملیات OQ و احراز کیفیت عملکرد PQ میباشد . هریک از این فازها باید مطابق با استاندارد ها و الزامات ملی و بین الملی تهیه و تنظیم شده و تحت نظارت قرار بگیرد. اکیاس گروپ اماده ارائه خدمات جهت ارائه کلیه فازهای احراز کیفیت می باشد.